ما در مجموعه کنش سلامت ضمن بزرگداشت روز جهانی زن، قصد داریم بر روی خودمراقبتی در جنبش های زنان تمرکز کنیم و از این طریق قدمی در جهت تاب آورتر شدن این جنبش ها برداریم
فمینیسم و خودمراقبتی ذهن آگاه و بدنمند
یکی از موضوعات مهمی که فمینیسم بر آن بنا شده، موضوع بدن است. سیستم های سرکوبگر عموما از محدودکردن و منضبط کردن بدن زنان و گروه های به حاشیه رانده شده برای سرکوب ها و حتی برای قدرت‌نمایی برای کل جامعه استفاده می کنند. از نمونه ی این محدودیت ها اجبار در نوعی از پوشش، جرم انگاری ارائه خدمات پایان خودخواسته بارداری، جداسازی جنسیتی فضاهای عمومی، و در نمونه های شدید آن شکنجه، تعرض جنسی و زن کشی و قتل حکومتیست. از کودکی دختران می آموزند که فضای کوچکتری را با بدن خود اشغال کنند، یا مثلا در فضاهایی بیشتر حضور داشته باشند که از نظر عرف زنانه تلقی می شود. یاد می گیرند که صدای آرام تری داشته باشند. حتی نوع نگاه کردن و جهت آن نیز مورد ارزیابی دائمی قرار می گیرد.
مردسالاری از کودکی با صرف انرژی و دقت زیاد از طرف خانواده، جامعه، نهاد آموزش، رسانه های جمعی و گاهی حتی روانشناسان در تار و پود زنان تنیده می شود.
علم روانشناسی امروزه نشان می دهد که زخم های ناشی از ستم در بدن ما رد پای خود را می گذارند و به نوعی در آن ذخیره می شوند. علم به ما نشان می‌دهد که جوامع آسیب‌های تاریخی را در سلول‌های خود نگه می‌دارند و تروماها را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند. علاوه بر این، بسیاری از ما زنان که از جوامع به حاشیه رانده شده هستیم، ظلم و ستم را در ذهن خود درونی کرده‌ایم، به طوری که احساسمان نسبت به خودمان و بدنمان مخدوش است.
کشف و التیام این زخم ها به چیزی بیش از کار فکری و مفهومی نیاز دارد.
ما باید این کار را در در تمام لایه‌های وجودمان انجام دهیم: ذهن، بدن و روابطمان؛ چه با افراد و چه با اجتماع.
جنبش‌های برابری خواهانه دریافته‌اند که التیام یابی باید جزئی از عدالت اجتماعی باشد. این امر نمی تواند به پس از رسیدن به آزادی یا تعطیلات بعد از ظهر در بحبوحه فرسودگی شغلی موکول شود. این بخش باید در واقع در کنشگری و رهبری ما گنجانده شود. در آموزش مذهبی و یا حتی آموزش مدرن دکارتی، بدن از روح و روان جدا انگاشته می شود.
ولی واقعیت این است که هیچ راهی برای حذف بدن وجود ندارد، وقتی ما از بدن خود و زخم هایی که در آن نهفته غفلت می کنیم، ناخودآگاه دست به اعمالی می زنیم که مطابق با ارزش های فمینیستی ما نیستند. در مطالب آینده تمرین هایی را برای شما در نظر دیده ایم که کمک می کند با بدن و حس هایتان ارتباط بیشتر و باکیفیت تری بگیرید.
تمرین
یک فضای نسبتاً ساکت پیدا کنید که بتوانید بدون پرت شدن حواس در آن باشید. برای این تمرین بایستید یا دراز بکشید. اگر راحتید چشمان خود را ببندید. اگر نه، نگاه خود را نرم کنید. چند نفس عمیق بکشید و توجه خود را به لحظه حال بیاورید. تصور کنید که نفس را به پایین از طریق پایین تنه به زمین می فرستید و سپس آن نفس را به سمت بالا به سمت قلب و از طریق تاج سر به آسمان می فرستید. اکنون توجه خود را به سمت داخل معطوف کنید و ببینید که چه آنجا چه در جریان است. در این لحظه سعی کنید با هر اتفاقی که می افتد با کنجکاوی برخورد کنید و نه با قضاوت.
چه افکاری در ذهن شما می گذرد؟
سعی کنید آنها را مشاهده کنید بدون اینکه درگیر خطوط داستانی آنها شوید. فقط اجازه دهید مانند یک برگ در جریان رودخانه عبور کنند.
وضعیت احساسی شما چیست؟ و از کجا این را می دانید؟ چه نشانه هایی به شما می گویند که هیجان زده، مضطرب، افسرده یا راضی هستید؟
به بدن خود توجه کنید: آیا هر جایی از بدن شما منقبض یا سفت است؟
آیا جایی از بدن شما درد می کند؟ آیا در جایی احساس باز بودن یا انبساط می کنید؟
به چیزهایی که باید توجه کنید
دما: آیا احساس گرما می کنید یا سرما؟ اگر این حس را دارید در کدام قسمت؟
احساس فیزیکی: آیا احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی، انرژی ضربان دار دارید؟ کجا؟
حرکت: آیا بدن شما غیر ارادی حرکت می کند/ می جنبد؟ (یا می خواهد بجنبد؟ اگر چنین است به آن این اجازه را بدهید و توجه کنید که چه اتفاقی می افتد).
شکل: بدن شما به طور کلی چه فرمی به خود می گیرد؟ شانه های شما آیا گرد شده رو به جلو هستند یا به فراخ و باز هستند؟ آیا متوجه خم شدن کمر خود به سمت جلو یا عقب هستید؟ نفس شما کجای بدن شماست؟
پس از چند لحظه، چند نفس عمیق بکشید و به اتاق برگردید.
روزانه لحظاتی را در نظر بگیرید یا حتی ده دقیقه کامل، برای مشاهده بی سر و صدای اتفاقاتی که در درون شما
جریان دارد. این کار را با کنجکاوی انجام دهید، نه با قضاوت.
این تمرین و تمرین های آیند بر پایه ی ذهن آگاهی بنا شده اند. ذهن آگاهی یکی از روش های بسیار دیرینه بشریست برای مواجهه با ذهن بازیگوش، زندگی و چالش هایی که با خود به همراه دارد. خواستگاه این مفهوم و پراکتیس شرق آسیاست ولی امروزه در بسیاری از جوامع از آن برای مقاصد مختلف از جمله بالا بردن ظرفیت ذهن، درمان بسیاری از بیماری های روان تنی، درمان و التیام مشکلات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، عوارض روانی و بدنی پس از تجربه اتفاق تروماتیک، استفاده می شود.
