موسسه تحقیقاتی «سیتیزن لب» مستقر در مرکز «امور جهانی و سیاست عمومی مانک» در دانشگاه تورنتو طی تحقیقاتی که در سال‌های اخیر درباره سرکوب‌های دیجیتالی و فراملی علیه کنشگران داشته است به مواردی درباره تاثیرات روانی این نوع سرکوب پرداخته است. در تحقیقات این موسسه مشخص شده است که همان‌طور که تلاش‌های دولت‌های مستبد برای سرکوب مخالفان‌شان به داخل مرزهای کشور محدود نمی‌شود، تاثیرات روانی تهدید و سرکوب فعالان در خارج از کشور جدی است. دولت‌هایی نظیر دولت ایران که سیاست‌هایی سرکوبگرانه برای به سکوت واداشتن اتباع خود حتی خارج از مرزهای سرزمینی را به کار می‌گیرند، سلامت روان فعالان را حتی خارج از کشور با چالش مواجه می‌کنند.
در میان نتایج تحقیقات «سیتیزن لب» آمده است که فعالان مدنی، سیاسی و اجتماعی از کشورهایی با حکومت‌های مستبد که در پژوهش این موسسه شرکت کرده‌اند، این موضوع را تایید می‌کنند که سرکوب فراملی دیجیتال بر سلامت روانی‌شان تاثیر گذاشته است. برای مثال، یک فعال اجتماعی از عربستان سعودی که به شکل دیجیتال مورد هدف حمله قرار گرفته است، حملات را نوعی «جنگ روانی و عاطفی» دانسته و بیان کرده که این تجربه او را متحمل «ترس و اضطرابی بی‌پایان» کرده است.
نظرات مشابه دیگری نیز توسط سایر شرکت‌کنندگان در این مطالعات بیان شده‌اند. یک فعال تبتی حقوق بشر، از ایمیل‌های «فیشینگ» و تهدیدهای خشونت‌آمیز در میان پیام‌های اینستاگرام و فیس‌بوکش به عنوان منابع آزار و اذیت دایمی خود نام برده است.
شرکت‌کنندگان توضیح داده‌اند که چگونه در پی این حملات و تهدیدهای دیجیتال فرسودگی را تجربه کرده‌اند. آن‌ها برقرار کردن تعادل در زندگی عادی و روزمره‌‌شان با هجوم تهدیدهای دیجیتالی را دشوار دانسته و گفته‌اند بر این باورند که این تجربههای آسیب‌زننده آن‌ها را مستعد ابتلا به اختلالات روانی می‌کنند.
یک روزنامه‌نگار یمنی و دیگر هم‌وطن او که در حوزه حقوق بشر فعالیت می‌کند، اعلام کرده‌اند که بر اثر حملات مکرر موفق و ناموفق در رسانه‌های اجتماعی و ایمیل‌های‌شان متحمل درد و رنج زیادی شده‌اند. به گفته آن‌ها «ظرفیتی در تهدیدهای دیجیتال وجود دارد که باعث سوظن و بی‌اعتمادی در آن‌ها می‌شود و گاهی از لحاظ عاطفی کاملا بی‌حس‌شان می‌کند.»
یک فعال سیاسی اهل سوریه، نیز که حساب‌های کاربری‌اش در شبکههای اجتماعی هک شده‌اند با اشاره به اثرات روانی این حملات گفته است حملات موجب «اضطراب و بدگمانی دایمی» در او شده و «روابط عاطفی» او را تحت تاثیر قرار داده‌اند و وضعیتی از «بی‌ثباتی روانی» برای او ایجاد کرده‌اند.
یکی دیگر از فعالان سیاسی سوری هم توضیح داده است که مورد حمله دیجیتالی قرار گرفتن (از جمله حذف مکرر صفحه فیس‌بوک، هک شدن ایمیل و دیگر حساب‌های شبکههای اجتماعی) بر سلامت جسم و روانش تاثیری منفی گذاشته و منجر به «اضطراب شدید» او شده است. یک فعال اجتماعی و سیاسی اهل افغانستان ساکن کانادا از احساس ناامنی عمیق خود بعد از ربوده شدن سیم‌کارتش گفته و توضیح داده است که نگران بوده مبادا در کانادا مورد حمله فیزیکی قرار بگیرد.
بر اساس نتایج تحقیقات «سیتیزن لب» تجربه فعالان زن شرکت‌کننده در تحقیقات تفاوت‌هایی دارد و آن‌ها از حملات آنلاین زن‌ستیزانه خصوصا دریافت تهدیدهای تجاوز جنسی گزارش داده‌اند و این‌که بعد از این حملات با احساس عمیق ناامنی دیجیتالی و فیزیکی برجا مانده‌اند.
با این‌همه بنا بر گزارش‌های «سیتیزن لب» شرکت‌کنندگان به صراحت بیان کرده‌اند، اثرات منفی و تجربههای تلخ‌شان از حملات و تهدیدهای دیجیتال آن‌ها را از کنشگری و ترویج باز نمی‌دارد. برای نمونه، یک فعال حقوق بشر اهل تبت تاکید کرده است که حتی اگر حملات دیجیتالی در شیوه مشارکت او در مسائل تبت تاثیر بگذارد، کنشگری او را متوقف نخواهند کرد.
یک فعال سیاسی اهل سوریه هم که یک بار مجبور به ترک فعالیت‌هایش در کانادا شده تاکید کرده است که تجربه در معرض حملات دیجیتالی قرار گرفتن قوی‌تر و خشمگین‌ترش کرده است.
تجربه‌ی علی، فعال حقوق بشر عربستانی
علی یکی از شرکت‌کنندگان تحقیقات «سیتیزن لب» در سال ۲۰۱۷ کشورش را به مقصد کانادا برای تحصیل ترک کرد. او قبل از مهاجرتش، خود را یک فعال حقوق بشر نمی‌دانست، اگرچه برخی از افراد خانواده او در عربستان در چنین فعالیت‌هایی مشارکت داشتند.
بعد از ورود او به کانادا، اعضای خانواده‌اش در عربستان بازداشت شدند و فعالیت علی برای آزادی‌شان در کانادا آغاز شد و تکنولوژی به ابزاری حیاتی و مهم برای کار علی جهت برقراری ارتباط از راه دور با خانواده‌اش و سراسر جهان تبدیل شد.
در این راه، علی بارها هدف حملات دیجیتال قرار گرفته است. به طور مثال او بارها در توییتر هدف «ترول‌هایی» قرار گرفته که معتقد است مورد حمایت دولت عربستان سعودی هستند. او می‌گوید که رژیم‌های استبدادی منابع لازم برای دور زدن اقدامات امنیتی دیجیتال مانند رمزگذاری را در اختیار دارند تا فعالان و مخالفان را مورد هدف قرار دهند.
اولین تجربه حمله ترول‌ها به علی زمانی بود که او مطلبی درباره فعالیت‌های حقوق بشری‌اش در توییتر منتشر کرد و بازخوردهای مثبت بسیاری دریافت کرد اما تحقیر و تهدیدها هم به سوی او سرازیر شدند. علی می‌گوید: «کاملا شوکه شده بودم، نمی‌توانستم به خوبی فکر کنم، بخوابم، غذا بخورم و تصمیم بگیرم.»
علی همینطور درباره حملات فیشینگ و کمپین‌های بدنامی آنلاین قرار گرفته است. او پس از خواندن این‌که حکومت عربستان سعودی از طریق بدافزار پگاسوس به فعالان حقوق بشر حمله می‌کند، به این‌که خودش با این بدافزار جاسوسی مورد حمله قرار گرفته باشد مشکوک شد.
این حملات سلامت جسم و روان علی و همینطور زندگی آنلاین و اجتماعی‌اش را تحت تاثیر قرار داد. برای مثال او حالا بیش‌تر خودسانسوری می‌کند و انتشار اطلاعات شخصی‌اش در شبکههای اجتماعی را محدود می‌کند. علی حالا در انتخاب کلماتش در شبکههای اجتماعی بسیار محتاط‌تر شده است و آن‌طور که خودش می‌گوید میلیون‌ها بار به همه‌چیز فکر می‌کند. از سوی دیگر علی برای حمایت از دیگران، تعاملات اجتماعی خود با جامعه‌ی سعودی‌های کانادا و روابط آنلاین‌اش با دوستان و آشنایانش در عربستان سعودی را بسیار محدود کرده است.
تجربه‌ی لی، فعال طرفدار دموکراسی اهل هنگ‌کنگ
لی در هنگ‌کنگ بزرگ شده است و در نوجوانی به کانادا مهاجرت کرده است. کودکی لی همواره آمیخته با شرکت مردم در اعتراضات بوده است. او از این اعتراضات آموخته است که چگونه مردم می‌توانند تغییرات بزرگ ایجاد کنند؛ در عین حال او آموخته است که بعضی از مسائل به عنوان تابو شناخته می‌شوند و به کسانی که بیش از حد صریح هستند برچسب «مشکل‌ساز» زده می‌شود.
در حال حاضر لی با سازمانی در کانادا همکاری می‌کند که فعالیت‌هایی حمایتی در رابطه با فعالان در هنگ‌کنگ انجام می‌هد. تکنولوژی نقش بسیار مهمی در این کار دارد، خواه تبلیغ در فضای مجازی باشد یا استفاده از ابزار دیجیتال برای سازماندهی.
اما استفاده از تکنولوژی خطراتی هم به دنبال دارد. اعضای شبکه‌ی ارتباطی لی در هنگ کنگ دستگیر و تلفن‌های آن‌ها مصادره و از آن‌ها برای دسترسی به چت‌های افراد استفاده شد. در پی گزارش‌های هماهنگ کاربران دولتی در شبکههای اجتماعی، پست‌های مرتبط به دموکراسی‌خواهی این افراد از شبکههای اجتماعی حذف شدند.
و پس از آن‌که لی با رسانه‌ها مصاحبه کرد، با موجی از پیام‌های زن‌ستیزانه و حتی تهدید به مرگ مواجه شد. او توضیح می‌دهد بعد از به اشتراک گذاشتن هر مطلب در شبکههای اجتماعی با امواجی از حملات حساب‌های غیرواقعی با محتوای توهین‌آمیز حاوی تهدید تجاوز و مرگ روبرو می‌شود. به گفته‌ی او تهدیدهای تجاوز با جزئیات و توصیفات دقیق و زن‌ستیزانه است.
لی یک بار پیش از یکی از سفرهای کاری‌اش، پیام‌هایی تهدیدآمیز دریافت کرد حاوری اطلاعاتی مثل شماره اتاق هتلی که برای اقامتش در نظر گرفته شده بود. او همچنین به طور مداوم ایمیل‌ها و پیام‌های متنی مشکوکی دریافت می‌کند که به‌نظر می‌رسد با فعالیت‌های او مرتبط است و او را تشویق می‌کند تا روی یک لینک کلیک کند. وب سایت سازمانی که لی در آن مشغول به کار است نیز در زمان انتشار گزارش‌ها و مطالب جدید با حملات DDoS مواجه شده است. از لی در اعتراضات عکس گرفته شده، و به‌همراه تمام اطلاعات او از جمله نام، آدرس ایمیل و شماره‌ی تلفنش در گروه‌های وی‌چت به اشتراک گذاشته شده است. لی می‌گوید این تهدیدها بر سلامت جسمی‌اش تأثیر گذاشته‌‌اند و احساس «درد مداوم» در بدنش دارد.
لی می‌گوید: «این حملات فشاری روانی به شما وارد می‌کنند و باعث می‌شوند از بسیاری جهات احساس انزوا کنید چون.... با چه کسی می‌توانید درباره‌شان حرف بزنید؟ چیزی را هم نمی‌توانید تغییر دهید، چون مثلا من هر کاری بکنم باز هم آنچه را که در هنگ‌کنگ بر سر خانوادهام خواهد آمد نمی‌توانم تغییر دهم. این تهدیدها فعالیت‌هایم را هم نمی‌توانند متوقف کنند. برای همین همیشه به من گفته می‌شود که خیلی شجاع هستم اما من این را شجاعت نمی‌دانم بلکه از نظر من حماقت است. من کاملا به این آگاهم که خودم را در معرض خطر قرار می‌دهم. مدام از خودم می‌پرسم چطور می‌توانم از خودم، خانوادهام و کسانی که دوستشان دارم محافظت کنم و در عین حال کارم را هم انجام دهم، و هنوز پاسخی ندارم.»
اگرچه لی در کانادا است، فعالیت‌ها و زندگی دیجیتالی او به شدت با فعالان حقوق بشر و اعضای خانواده‌اش که در حال حاضر در هنگ کنگ و چین زندگی می‌کنند، آمیخته است. او بسیار نگران است درصورتی‌که حساب های آنلاینش به خطر بیفتند، تهدیدی برای امنیت این افراد ایجاد شود. این واهمه او را به سوی خودسانسوری در فعالیت‌های آنلاینش سوق می‌هد.
لی می‌گوید: «خودسانسوری من این‌گونه است که از دوستانم می‌خواهم در شبکههای اجتماعی پابلیک‌شان نام من را نبرند. یا آپلود کردن عکسی از زمان نهارتان در استانداردهای کانادا کاملاً عادی به نظر می‌رسد، اما اگر من عکسی از ناهار خود پست کنم، فکرم درگیر این می‌شود که حالا آن‌ها می‌دانند من کجا هستم. پس منتشر نمی‌کنم. این شرایط جنبه‌های کوچک و بزرگ زندگی من را تغییر می‌دهد. من از دوستانم فاصله می‌گیرم تا آن‌ها در امان باشند، تا جایی که حتی نمی توانم یک عکس از نهارم بگذارم یا جایی را که آن‌جا بود‌ه‌ام تگ کنم.»
لی احساس می‌کند افرادی که به او حمله‌های دیجیتال می‌کنند محدود به چند نفر نمی‌شوند. او تجربههای آزار و اذیت دیجیتال را به پلیس کانادا گزارش کرده اما پاسخ گرفته است که هیچ کاری از پلیس ساخته نیست. لی آرزو می‌کند که دولت‌ها برای به رسمیت شناختن این حملات تلاش بیش‌تری کنند و معتقد است کمپانی‌های شبکههای اجتماعی هم باید برای محافظت از کاربران‌شان و داده‌های کاربران بیش‌تر تلاش کنند.
منبع
https://tspace.library.utoronto.ca/bitstream/1807/120575/1/Report%23151--dtr_022822_lowres.pdf
