فرسودگی چیست؟ فرسودگی در مسیر کنشگری چیست و چطور اتفاق می‌افتد؟ آگاهی از پاسخ این دو پرسش شاید از ضروری‌ترین اقداماتی است که کنشگران می‌توانند برای حفظ سلامت روان خود انجام دهند. فرسودگی نه خستگی گذرا، که نتیجه نهایی استرس مزمن است. سندرمی است که با تحریک‌پذیری عصبی، بی‌انگیزگی و اختلالات عاطفی تشخیص داده می‌شود.
فرسودگی دارای پنج مرحله است:
- مرحله اول: ماه عسل[1]
تعهد و هیجان اولیه برای مشارکت در امور. برای مثال زمانی که برای اولین بار کارتان را با یکی از گروه‌های کنشگر جدید آغاز می‌کنید.
- مرحله دوم: شروع استرس
علائم رایج استرس؛ مانند خستگی، بازده کمتر و آشفتگی‌های خواب به‌تدریج احساس می‌شوند.
- مرحله سوم: استرس مزمن
فقدان انگیزه، علائم شدیدتر به صورت مکرر احساس می‌شوند. این مرحله ممکن است همراه با ایجاد عادات بدی مانند سیگار کشیدن، استعمال الکل و غیره باشد.
- مرحله چهارم: فرسودگی
فرد حتی از پس حداقلی از وظایف روزانه هم برنمی‌آید. همه چیز زشت و کسالت‌بار به نظر می‌رسد و فرد یا احساس کرختی می‌کند و یا همواره مستاصل است.
- مرحله پنجم: فرسودگی همیشگی[2]
علائم فرسودگی با زندگی عادی عجین می‌شوند و فرد خستگی مزمن، افسردگی و بی‌عاطفگی را تجربه می‌کند.
چه چیز موجب فرسودگی می‌شود
●وظایف بسیار دشوار
●فقدان حمایت مناسب
●فقدان خودآگاهی
●فقدان فرصت استراحت و ایجاد وقفه در روال روزمره و عادی
●فقدان رضایت از وظایف/کار
●سایر عوامل استرس‌زای شخصی، برای مثال مشکلات خانوادگی
● فقدان کنترل بر امور
●عدم توازن میان کار و زندگی
●فقدان عدالت
چرا خطر ابتلا به فرسودگی در کنشگران بسیار بالاست
کنشگران به انجام وظایفی می‌پردازند که برنامه‌ریزی و سازماندهی آن‌ها غالباً دشوار است. اکثر کنشگران به صورت داوطلبانه کار می‌کنند و به اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها دستمزدی برای کارشان پرداخت نمی‌شود و به این دلیل «پاداش فوری»[3] دریافت نمی‌کنند.
مساله‌ی دیگر این است که کنشگران غالباً از گروه‌های اقلیت هستند و مردم یا افرادی که با این گروه‌ها مخالفند آن‌ها را هدف قرار می‌دهند. این موضوع همراهی با گروه را دشوارتر و چالش‌برانگیزتر می‌کند و موجب استرس بیش‌تر می‌شود.
متاسفانه بسیاری از افراد از محیط بسیار پر استرسی که کنشگران در آن کار می‌کنند هیچ‌گونه اطلاعی ندارند و بنابراین غالباً کسی با آن‌ها همدلی نمی‌کند. سطح حمایت از کنشگران غالباً بسیار پایین است و حتی خانواده و دوستان‌شان هم از کاری که آن‌ها انجام می‌دهند انتقاد می‌کنند و یا آن را اتلاف وقت می‌دانند.
بسیاری از کنشگران مرتباً شک و تردید را تجربه می‌کنند و از خود می‌پرسند که آیا انرژی‌ای که صرف می‌کنند به ایجاد تغییرات واقعی منجر خواهد شد یا خیر. برای مثال این امر به وضوح در کنشگران تغییرات اقلیمی مشاهده می‌شود. اگرچه این کنشگران کارهای بسیار مهمی انجام می‌دهند و سخت در تلاشند، متاسفانه برای مبارزه با تغییرات اقلیمی در جهان کار زیادی صورت نمی‌گیرد. این امر ممکن است به تقلیل سطح رضایت در کنشگران این حوزه منجر شود و همین مسئله آن‌ها را بیش‌تر در معرض خطر فرسودگی قرار می‌دهد.
به‌علاوه کنشگران دائما برای ایجاد تغییر واقعی تحت فشارند. برای مثال اگر تغییری نامطلوب بخواهد اتفاق بیفتد، مثلاً افتتاح مرکز خرید جدیدی در یکی از مناطق سبز، کنشگران برای مقابله با این امر در کوتاه مدت تحت فشار قرار می‌گیرند. آن‌ها باید به سازماندهی اعتراضات موثر بپردازند و برای ایجاد تاثیر واقعی طرح‌های پیشنهادی متفاوتی ارائه دهند. انجام چنین کاری بسیار پراسترس است، و به‌ویژه اگر طرح اصلی در هر صورت اجرا شود این مسئله برای کنشگران بسیار آزاردهنده خواهد بود.
تشخیص فرسودگی
اکثر افراد به صورت موثر از تجربه فرسودگی آگاهی ندارند. دلیل این امر این است که فرآیند فرسودگی به آهستگی رخ می‌دهد و در نتیجه خودآگاهی چندانی در مورد آن وجود ندارد و اطلاع از آن دشوار است. اکثر افراد زمانی حس می‌کنند که مشکلی وجود دارد که زندگی‌شان به شدت تحت تاثیر قرار گرفته باشد. برای مثال آن‌ها اغلب با خانواده یا دوستان‌شان جدال می‌کنند، به تدریج در دانشگاه با عدم موفقیت روبرو می‌شوند، خواب‌شان بسیار زیاد می‌شود یا همواره احساس خستگی می‌کنند و یا اینکه همه چیز آن‌ها را آزرده و عصبانی می‌کند. مهم است که فرسودگی شناسایی و قبل از رسیدن به این حالت از آن پیشگیری شود.
برای شناسایی فرسودگی اولا قبل از هرچیز باید معنا و علائم آن را بدانیم و این مطلب راهنما هم به همین منظور نوشته شده است. ثانیاً باید از همان ابتدا به علائم استرس توجه داشته باشیم. ضروری است که وجود استرس را بپذیریم نه اینکه آن را انکار کنیم یا نادیده بگیریم و همچنان به انجام امور روزمره بپردازیم. اجتناب از احساسات استرس‌زا فرد را بیش از پیش در معرض خطر فرسودگی قرار می‌دهد.
پیشگیری از ابتلا به فرسودگی
اقداماتی که می‌توانید برای پیشگیری از ابتلا به فرسودگی انجام دهید عبارتند از:
● تشخیص اینکه تحت استرس قابل توجهی قرار دارید
● استراحت و وقفه‌های مکرر در کار
● یافتن رضایت در سایر وظایف روزمره
● توجه به سرگرمی‌ها و نادیده نگرفتن آن‌ها
● ورزش به مدت دست کم ۳۰ دقیقه در روز
● مراقبت‌های شخصی، شامل حفظ آب بدن، خوابیدن به مدت ۷ تا ۸ ساعت در روز، بیرون رفتن با دوستان، حفظ تماس با عزیزان، داشتن یک حیوان خانگی، یافتن امور جدیدی که باعث لذت و شادی می‌شوند
● مراجعه به درمانگر حرفه‌ای یا مشاور در صورت نیاز
● شناسایی محدودیت‌ها و پذیرش آن‌ها (پذیرش اینکه ما شکست‌ناپذیر نیستیم.)
● هرگز کنشگری یا کار را از سلامت شخصی مهم‌تر ندانید
● اگر وظایف بسیاری به شما محول شده است و از عهده آن‌ها برنمی‌آیید از دوستان یا همکاران‌تان (یا سایر کنشگران) درخواست کمک کنید
درمان فرسودگی
● برای مدتی از آن‌چه که برای شما استرس‌زاست فاصله بگیرید. در صورت لزوم می‌توانید مدتی از کنشگری دست بکشید و بر خودتان تمرکز کنید. چرا که پس از مدتی قوی‌تر می‌شوید و عزمتان برای ایجاد تغییر راسخ‌تر می‌شود.
● آن‌چه را احساس می‌کنید با افراد مورد اعتمادی که در اطرافتان وجود دارند در میان بگذارید. اقرار به فرسودگی باعث نمی‌شود که ضعیف جلوه کنید. تخلیه احساسات و ارزشیابی آن‌ها قطعا به شما کمک می‌کند و احساس می‌کنید که بار سنگینی از دوش‌تان برداشته شده است. ممکن است سایرین هم همین احساس را تجربه کنند و در نتیجه کمتر احساس تنهایی خواهید کرد.
● در جستجوی کمک حرفه‌ای برآیید. هرگز نباید از مراجعه به درمانگر، مشاور، روان‌شناس یا روان‌پزشک احساس شرمساری کنید، زیرا این کار بسیار عادی است. هرکسی، دست‌کم یک بار در طول زندگیش به کمک تخصصی نیاز دارد. این متخصصان در شناخت محرک‌های فرسودگی و نحوه غلبه بر آن‌ها به شما کمک می‌کنند و در نتیجه قوی‌تر خواهید شد و توانایی شما در مقابله با سختی‌های آتی افزایش خواهد یافت.
● به‌علاوه، در صورت توصیه متخصص، می‌توانید برای مقابله با نگرانی و افسردگی دارو مصرف کنید.
● سبک زندگی سالم‌تری را انتخاب کنید. ساعات خوابتان را تنظیم کنید، آب بیش‌تری بنوشید، رژیم غذایی‌تان را سالم‌تر کنید و زمان بیش‌تری را صرف انجام کارهایی کنید که به آن‌ها علاقه دارید.
● همواره خودتان را در اولویت قرار دهید.
● در برخی فعالیت‌های مربوط به ذهن‌آگاهی مانند یوگا یا گروه‌های حمایتی شرکت کنید.
نتیجه‌گیری
فرسودگی آخرین مرحله استرس است که در طی آن فرد در انجام امور روزمره دچار مشکل می‌شود. فرسودگی ممکن است بر سلامت جسمانی تاثیر قابل توجهی بگذارد (ریسک بیش‌تر بیماری‌های قلبی عروقی، چاقی، دیابت و غیره) و همچنین آثار روان‌شناختی ایجاد کند و احتمالاً به افسردگی منجر شود. به همین دلیل باید به هر قیمتی از فرسودگی ممانعت کرد و در صورت بروز باید بلافاصله برای درمان آن را تلاش کرد.
درست است که کنشگران وظیفه خود می‌دانند که در جهان تغییرات مثبت ایجاد کنند، ولی علاوه بر این وظیفه دارند که از خودشان محافظت کنند و سلامت روانی و جسمی‌شان را حفظ کنند.
